Weigel, Valentin วาเลนทิน วายเกล
ผู้แต่ง : รวิช ตาแก้ว
ผู้ปรับแก้ : กีรติ บุญเจือ
Valentin Weigel วาเลนทิน วายเกล (1533-1588) เป็นชาวเยอรมันเช่นกัน เกิดในแคว้นแซกโซนี สนใจปรัชญา ศาสนา และวิทยาศาสตร์ปนไสยศาสตร์มาโดยตลอด สนใจคำสอนและวิธีเข้าฌานเป็นพิเศษ ความคิดของท่านจึงเป็นการผสมผสานระหว่างสิ่งเหล่านี้ แม้จะสังกัดนิกายโปรเตสแตนต์ลัทธิลูเธอร์ แต่ก็ขัดแย้งกับนักศาสนศาสตร์ฝ่ายลูเธอร์อยู่เสมอ นิกายคาทอลิกก็ไม่ชอบ จึงแสวงหาความเข้าใจศาสนาด้วยตนเอง และพยายามแผยแผ่ในหมู่ชาวเยอรมัน
งานนิพนธ์ที่สำคัญได้แก่
หนังสือว่าด้วยชีวิตแสนสุข (ลต. Libellus de Vita Beata ,1609= A Booklet of a Happy Life)
จงรู้จักตัวเรา (ยร. ErkennedichSelbst, 1615 = Know Thyself)
โหราศาสตร์ที่กลายเป็นเทววิทยา (ลต. AstrologiaTheologizata, 1618 = Theologized Astrology)
ปรัชญาที่เป็นเทววิทยา (ลต.PhilosophiaTheologica, 1618 = Theological Philosophy)
การศึกษาทั่วไป (ลต.StudiumUniversale , 1618 = Universal Study)
วายเกลสอนว่า โดยอาศัยการเข้าฌาน เราจึงจะรู้ความจริง จะเข้าใจได้ว่าความเป็นจริงมีแต่หน่วยเดียว คือพระเจ้า พระองค์ทรงเป็น องค์นิรวจนีย์ คือ อธิบายไม่ได้ (ineffable) ไม่มีขอบเขตและไม่จำกัด พระองค์จึงเป็นทั้งหนึ่งและหลาย ทรงเป็นหนึ่งในตัวพระองค์ แต่ทรงเป็นหลายในสิ่งอื่นทั้งหมด
การสร้างมิได้หมายความว่าทรงกระทำอะไรให้มีขึ้น หากแต่ทรงสำนึกรวมทุกประเภทไว้ในตัว จนได้ชื่อว่าอนุจักรวาล ที่เรียกว่า สิ่งสร้างทั้งหลายนั้นก็คือ พระเจ้าปนกับความเปล่า และเพราะมีความเปล่าปนจึงปรากฏเป็นหน่วย ๆ มากมายหลายหลาก แต่เมื่อพระเจ้าทรงสำนึกในตัวมนุษย์ ก็จะตระหนักได้ทุกอย่างในตัวมนุษย์
วายเกลไม่เห็นด้วยกับ มาร์ติน ลูเธอร์ ที่ว่าให้มีศรัทธาไว้แล้วจะดีเอง แต่เชื่อว่ามนุษย์ต้องพยายามเข้าใจตัวเองเพื่อสำนึกได้ถึงธาตุแท้ในตัวคือพระเจ้า วายเกลใช้คำว่า อหังภาพหรือความเป็นฉัน (ยร.Ichheit; The I-ness) เพื่อใช้เรียกธาตุพระเจ้าในตัวมนุษย์ซึ่งมนุษย์จะสำนึกโดยการเข้าฌาน เรื่องนี้ฟิกเท (Johann Gottlieb Fichte 1762-1814) จะนำไปใช้เป็นพื้นฐานปรัชญามโนคตินิยมแบบอัชฌัตติกญาณ (Intuitionism) ของตน แต่เบิร์มจะพัฒนาต่อไปในแนวทางของฌานนิยม จึงเห็นได้ว่าลักษณะความคิดของวายเกลเป็นลัทธิสรรพเทวนิยม (Pantheism) และฌานนิยมจึงถูกต่อต้านทั้งจากฝ่ายคาทอลิกและโปรเตสแตนต์
ปรัชญาสวนสุนันทา 