“ปรัชญาคือ วิชาว่าด้วยปัญญา”
Philosophy is the knowledge about mind: its nature and activities for internal outcome and external outcome (กีรติ บุญเจือ, 2559)
………….
เรียนปรัชญาเพื่ออะไร เรียนไปก็ไม่มีอาชีพเฉพาะ เรียนอะไรที่มีงานทำดีกว่า คำถามเหล่านี้สำหรับผู้สนใจจะเรียนปรัชญาไม่ว่าระดับใด ย่อมอาจจะรู้สึกว่าตอบได้ยาก ส่วนหนึ่งเพราะไม่รู้เหมือนกันว่าปรัชญาคืออะไร เรียนแล้วได้อะไร มีอาชีพให้ทำไหม แล้วจะทำงานอะไรได้บ้าง ????
…………
ขออธิบายคร่าวๆ ในฐานะผู้สอนวิชาปรัชญาศึกษา ดังนี้
- ปรัชญาคืออะไร มีผู้นิยามไว้มาก และก็ต่างๆกันไป จึงสรุปได้ยาก แต่คิดง่ายๆ ว่าเรียนเพราะอยากฉลาดก็แล้วกัน แต่มีกรอบวัตถุประสงค์ในการเรียนได้แก่
เรียนปรัชญา เพื่อรู้ปัญหาที่ยังแก้ไม่ตก ปัญหานั้นเป็นปัญหาอะไรก็ได้ ปัญหาเหล่านี้บ้างก็ความรู้เฉพาะสาขาวิชานั้นๆ มาตอบไว้แล้ว เป็นความรู้ที่ตายตัวแล้ว แต่ในบางปัญหาก็ยังไม่สามารถให้คำตอบที่แน่นอนตายตัวได้ จึงยังเป็น “ปัญหาปรัชญา” ต่อไป
ปรัชญามุ่งหา “คำตอบที่เป็นไปได้” นั่นคือ 1) มีเหตุผลสนับสนุนให้เห็นว่าเป็นคำตอบได้ หรือ 2) คำอธิบายคำตอบก็ไม่ขัดแย้งในตัวเอง และ 3) ไม่ไร้ความหมาย
ปัญหาปรัชญา เกิดจากสมรรถนะคิดของมนุษย์ จึงต้องฝึกมองให้เห็นปัญหาไว้ให้มาก ย่อมได้เปรียบผู้ที่มองไม่เห็นปัญหา
- เพื่อรู้จักมองเห็นปัญหาที่คนธรรมดามองเองไม่เห็น
- เพื่อรู้จักมองหาคำตอบทุกคำตอบที่เป็นไปได้
- เพื่อรู้จักเก็บส่วนดีจากทุกคำตอบมาเป็นหลักยึดเหนี่ยวของตน
ผลที่เกิดจากการได้ศึกษาปรัชญา คือ การอ่านใจคน นั่นคือ อ่านความคิด ความเชื่อของผู้อื่นได้ เห็นความสัมพันธ์ระหว่างวิชาต่างๆ ทุกวิชา วิชาทั้งหลายล้วนเกิดจากแม่คือปรัชญา และเติบโตไปเป็นวิชาเฉพาะ แต่ก็ยังมีปรัชญาประยุกต์ที่ตามผลสรุปของวิชาต่างๆ เพื่อมองหา “ปัญหาปรัชญา” ต่อไป เห็นความสืบเนื่องของความคิดมนุษย์ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน คือรู้แนวความคิด แนวทางคำถาม คำตอบและแนวทางปฏิบัติตามแนวความคิดนั้นๆ และแนวความคิดอื่นๆ ในยุคก่อนหน้า ในยุคเดียวกัน และในยุคต่อๆ มา
เนื้อหาปรัชญา
ความเป็นจริงคืออะไร (what is reality)
อภิปรัชญา (metaphysics)
เรารู้ความเป็นจริงได้อย่างไร (how to know reality)
ญาณวิทยา (epistemology)
เครื่องมือของปรัชญา คือ ตรรกวิทยา (logic)
ปรัชญาประยุกต์ (applied philosophy) คือการนำเอาปรัชญาบริสุทธิ์ไปตีความผลสรุปของวิชาอื่นๆ
- เรียนปรัชญาแล้วทำอาชีพอะไร อาชีพของผู้เรียนปรัชญา คือ นักปรัชญา แต่นักปรัชญาไม่มีงานอาชีพ นักปรัชญามีหน้าที่เป็นผู้ศึกษา เรียนรู้ และสอนสั่งผู้อื่น ดังนั้น อาชีพของนักปรัชญา จึงได้แก่ ครู อาจารย์ วิทยากร ในยุคสมัยใหม่นี้ เนื้อหาที่วิชาปรัชญาสอนกันมากได้แก่ การใช้วิจารณญาณ (critical thinking) และการคิดอย่างมีเหตุผล (logical positivism) ซึ่งทำให้มีอาชีพรองรับสำหรับคนที่ถนัด 2 เรื่องนี้โดยเฉพาะ คือ นักวิเคราะห์ และ ที่ปรึกษา
- ในบางประเทศ โดยเฉพาะชาติตะวันตก และประเทศที่พัฒนาแล้ว ผู้จบปรัชญาในระดับปริญญาทั้งตรี โท เอก จะมีรายได้จากงานสูงเป็นอันดับต้นๆ ของผู้จบสายมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
- ปรัชญาในประเทศไทย เป็นของยาก เพราะสอนประวัติศาสตร์ปรัชญาเป็นสำคัญ (ท่อง-จำ) ในบางแห่งสอนวิเคราะห์ (analytic) และ มีไม่กี่แห่งที่สอนวิจารณญาณ (critical mind)
- ขอบข่ายที่ได้รับความสนใจอย่างแพร่หลาย คือ พุทธปรัชญา
- หลักปรัชญาที่พัฒนาโดยคนไทยที่สำคัญคือ ปรัชญากระบวนทรรศน์ โของศาสตราจารย์กีรติ บุญเจือ ราชบัณฑิต เมื่อ พ.ศ.2546 และอยู่ในช่วงการพัฒนาในฐานะ philosophy of thought
ปรัชญาสวนสุนันทา 